Pilot czy operator?

Operator.

Operator drona to najprościej wyjaśniając właściciel drona albo osoba lub instytucję, która nim rozporządza, ale niekoniecznie lata, a zatem nie musi posiadać żadnych uprawnień lotniczych. Operatorem może być osoba fizyczna (w rozumieniu kodeksu cywilnego, czyli każda osoba) lub osoba prawna. Osobami prawnymi są określone w przepisach jednostki organizacyjne takie jak Skarb Państwa, jednostki samorządowe, szkoły państwowe, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje czy spółki kapitałowe. Tu warto zaznaczyć, że firmy działające w branży droniarskiej, a będące spółkami cywilnymi, nie są osobami prawnymi i przy rejestracji operatora są traktowane jak osoby fizyczne. Przykładowo operatorem będącym osobą prawną może być gmina, która zakupiła drony do kontroli smogu, czy uczelnia wyższa, która używa dronów do celów edukacyjnych i badań.

Jeśli dron zakupiło dwoje wspólników, to albo jeden z nich zostanie operatorem i oznakuje drona swoim numerem operatora, albo mogą zrobić to obaj, tylko wówczas konieczna będzie zmiana numeru operatora przy każdej wymianie sprzętu. Tu pomocny może być numer mocowany na rzepach.

No dobra, wiemy że operator posiada drona oraz rejestruje się na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC), chyba że zarejestrował już się w innym państwie członkowskim UE. Czy coś więcej?

Unia nie byłaby Unią, gdyby nie pojawiła się biurokracja. Im dron będzie wykorzystywanym w misjach z większym ryzykiem, tym obowiązki operatora piętrzą się lawinowo.

Dla lotów wykonywanych w kategorii otwartej tych obowiązków formalnych nie jest dużo. Rolą operatora jest określenie miejsca lotu, sprawdzenie stref geograficznych i uzyskanie niezbędnych pozwoleń. Ponadto powinien opracować procedury operacyjne, czyli jak sobie radzić w określonych sytuacjach, np. gdzie, kogo i w jaki sposób powiadomić gdy dron ucieknie, albo jak robię inspekcję przy rurociągach, to z kim rozmawiać, jeśli dojdzie do wypadku. Operator wyznacza pilota, który posiada odpowiednie przeszkolenie. Można zatem powiedzieć, że operator zajmuje się przygotowaniem misji, załatwieniem zgód i pozwoleń. 

W przypadku lotu w kategorii szczególnej rolą operatora jest złożenie odpowiedniego oświadczenia o zgodności lotu ze scenariuszem standardowym lub odpowiedniego wniosku o zezwolenie do ULC wraz z toną dokumentacji (analiza ryzyka, instrukcja operacyjna itd.). O posiadaniu przez operatora certyfikatu LUC nie wspominam, bo niewielu się z tym spotka.

W kategorii szczególnej operator musi opracować i posiadać instrukcję operacyjną — dość poważny i unormowany przepisami dokument, który zawiera opis sprzętu, personelu, opis koncepcji operacji, procedury operacyjne, checklisty itp. Ponadto odpowiada za to, żeby piloci ją znali byli odpowiednio przeszkoleni. 

Przepisy nie określają wieku operatora. 

Pilot.

Pilot to osoba (fizyczna), która wykonuje lot drona. Musi posiadać odpowiednie kompetencje i znajdować się w odpowiednim stanie psychofizycznym.

Zarówno w kategorii otwartej jak i szczególnej pilot przed lotem powinien dokonać odpowiedniej analizy przestrzeni i sprawdzenia stanu technicznego drona w tym także jego masy, jeśli dron ma dodatkowe obciążenie. Podczas lotu odpowiada za bezpieczeństwo misji i utrzymanie drona w VLOS i zasięgu łączności oraz unikanie kolizji. W przypadku powstania ryzyka zagrożenia dla ludzi, zwierząt, środowiska lub mienia powinien przerwać misję. Obowiązkiem pilota jest również przestrzeganie ograniczeń producenta (instrukcja) oraz procedur operatora.

Minimalny wiek pilota wynosi 16 lat. Jednak także osoby młodsze mogą pilotować drona, jeśli jest to dron własnej konstrukcji o masie do 250 g, ale także, gdy lot wykonywany jest pod bezpośrednim nadzorem osoby o odpowiednim wieku i kompetencjach pilota. Jeśli dany dron otrzyma w przyszłości klasę C0 i byłby uznawany za zabawkę według prawa unijnego, to jego pilotaż również będzie dozwolony dla osób poniżej 16 roku życia

2w1

Nie pomylę się pisząc, że większość droniarzy łączy jednocześnie funkcje operatora i pilota, czyli mają własnego drona i latają. Tak samo większość firm to spółki cywilne, a poza tym jest pewnie też sporo grupa taki osób jak ja, którzy będąc operatorami, są podwójnymi pilotami, czyli że latają także w ramach działalności innego operatora.

W przepisach nie znalazłem informacji, że każdy pilot musi też być operatorem. Tymczasem w Polsce, żeby zostać pilotem, trzeba się zarejestrować jako operator, nawet jeśli się drona nie posiada.  

Problemy z rozróżnieniem gdzie kończy się rola operatora, a zaczyna rola pilota ma także Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PANSA), bo w ich systemie tworzenia misji w przestrzeniach kontrolowanych lotniska PANSA UTM to pilot musi planować lot i prosić o zgody, choć powinien to robić operator.

Ja rozumiem, że w wielkim lotnictwie mamy np. takiego Ryanaira jako operatora, który zatrudnia pilotów, szkoli ich, daje maszyny, konserwuje je itd. Ale czy na pewno trzeba wywoływać u droniarza-Kowalskiego rozdwojenia jaźni, by raz przemawiał jako operator, a raz jako pilot? Czy nie lepiej by było zdefiniować operatora tylko dla firm występujących o certyfikat  LUC oraz dla lotów w kategorii certyfikowanej, czyli tam, gdzie faktycznie może latać ciężki sprzęt na misjach automatycznych?